وصیت نامه دکتر علی شریعتی

وصیت نامه دکتر علی شریعتی
... به هر حال پس از بر طرف شدن موانع خروج از کشور به قصد حج خود را آماده کرد و به عنوان یک مسلمان
امروز دوشنبه سیزدهم بهمن ماه پس از یک هفته رنج بیهوده و » وصیت خود را نوشت. زمستان سال ١٣٤٨
دیدار چهره های بیهوده تر شخصیتهای مدرج، گذرنامه را گرفتم و برای چهارشنبه جا رزرو کردم که گفتند چهار
ای از تحمیل مدرنیزم قرن ¬ بعد از ظهر در فرودگاه حاضر شوید که هشت بعد از ظهر احتمال پرواز هست (نشانه
بیستم بر گروهی که به قرن بوق تعلق دارند).
گر چه هنوز تا مرز احتمالات ارضی و سماوی فراوان است اما به حکم ظاهر امور، عازم سفرم و به حکم شرع،
در این سفر باید وصیت کنم.
وصیت یک معلم که از هیجده سالگی تا امروز که در سی و پنج سالگی است، جز تعلیم کاری نکرده و جز رنج
چیزی نیندوخته است چه خواهد بود؟ جز این که همه قرضهایم را از اشخاص و از بانکها با نهایت سخاوت و بی
دریغی، تماما واگذار میکنم به همسرم که از حقوقم (اگر پس از فوت قطع نکردند) و حقوقش و فروش
داند، صورت ریزَش ضرورتی ندارد. ¬ هایم و آن چه دارم و ندارم بپردازد؛ که چون خود می ¬ هایم و نوشته ¬ کتاب
همه امیدم به "احسان" است در درجه اول، و به دو دخترم در درجه دوم. و این که این دو را در درجه دوم آوردم،
ها و امل بودن من است  به خاطر آن است که در شرایط کنونی جامعه ما، دختر ¬ نه به خاطر دختر بودن آن
شانس آدم حسابی شدنش بسیار کم است، که دو راه بیشتر ندارد و به تعبیر درست؛ دو بیراهه:
های زشت و نفرت بار، احمقانه زیستن که یعنی زن ¬ یکی؛ همچون کلاغ شوم در خانه ماندن و به قار قار کردن
های ¬ آل و معنویش در ماتحتش جمع شدن، و تمام ارزش ¬ نجیب متدین. و یا تمام شخصیت انسانی و ایده
ها و یا کالایی برای کسبه مدرن و ¬ متعالیش در اسافل اعضایش خلاصه شدن و عروسکی برای بازی ابله
داری فرنگ شدن که یعنی زن روشنفکر متجدد. و این هر دو ¬ خلاصه دستگاهی برای مصرف کالاهای سرمایه
یکی است. گرچه دو وجهه متناقض هم، اما وقتی از انسان بودن خارج شود، دیگر چه فرقی دارد که یک جغد
باشد یا یک چُغوک ، یک آفتابه شود یا یک کاغذ مستراح؟ مستراح شرقی گردد یا مستراح فرنگی؟ و آنگاه در
ای که پیش پای دختران است سرنوشت دخترانی که از پدر محرومند تا چه حد ¬ برابر این تنها دو بیراهه
تواند معجزآسا و زمانه شکن باشد؟ و کودکی تنها، در این تند موج این سیل کثیفی که چنین پر قدرت به ¬ می
تواند بر خلاف جریان شنا کند و مسیری دیگر را برگزیند؟ ¬ رود تا کجا می ¬ سراشیب باتلاق فرو می
١. به لهجه خراسانی یعنی گنجشک
العاده چنین اعجازی سر زده است. پروین اعتصامی از همین ¬ های خارق ¬ گر چه امیدوار هستم؛ که گاه در روح
ها و دکتر سحابی از میان همین ¬ های دخترانه بیرون آمده، و مهندس بازرگان از همین دانشگاه ¬ دبیرستان
ها و مصدق از میان همین "دوله" ها و "سلطنه" های "صلصال کالفخار من حماء مسنون"، و ¬ فرنگ رفته
"اینشتین" از همین نژاد پلید و "شوایتزر" از همین اروپای قسی آدمخوار و "لومومبا" از همین نژاد برده و
های آخوند ریزو ... به هر حال "آدم" از لجن و ¬ های هند و پدرم از همین مدرسه ¬ "مهراوه" پاک از همین نجس
های علمی ¬ دهند که حساب ¬ "ابراهیم" از "آزر" بت تراش و "محمد" از خاندان بتخانه دار ، به دل من امید می
مغز را نادیده انگارد و به سر نوشت کودکانم در این لجنزار بت پرستی و بت تراشی که همه پرده دار بت خانه
پرورد امیدوار باشم. ¬ می
داشتم که "احسان" متفکر، معنوی، پراحساس، متواضع، مغرور و مستقل بار آید. خیلی ¬ دوست می
ها و ارزان فروشی و حرص و نوکر مآبی این خواجه تاشان نسل جوان ¬ ترسم از پوکی و پوچی موج نوی ¬ می
های شب ¬ ها ی بیخودی این روشنفکران سیاسی. که تا نیمه ¬ ها و باد و بروت ¬ ها و حسد ¬ معاصر؛ و عقده
گویند و آنها را با ¬ کنند بد می ¬ ها، از کسانی که به هر حال کاری می ¬ منزل رفقا یا پشت میز آبجو فروشی
کنند، و پس از هفت هشت ساعت در ¬ سنجند و طبعا محکوم می ¬ فیدل کاسترو مائوتسه تونگ و چه گوارا می
های سیاسی با دلی پر از رضایت از خوب تحلیل کردن ¬ های انقلابی و کارتند[؟] و عقده گشایی ¬ گوشی
قضایای اجتماعی که قرن حاضر با آن در گیر است و طرح درستِ مسایل  آنچنان که به عقل هیچکس دیگر
گردند و با حالتی شبیه به چه گوارا و در قالبی شبیه لنین زیر کرسی ¬ رسد  به منزل برمی ¬ نمی
خوابند. ¬ می
الرجالی شود: ¬ ترسم از این فضلای افواه ¬ و نیز می
از روی مجلات ماهیانه، اگزیستانسیالیست و مارکسیست و غیره شود.
و از روی اخبار خارجی رادیو و روزنامه، مفسر سیاسی،
های دوبله شده به فارسی، امروزی و اروپایی، ¬ و از روی فیلم
های شهر ¬ های فرنگی که از خیابان ¬ های خبری مجلات هفتگی و نیز دیدن توریست ¬ و از روی مقالات و عکس
گذرند، نیهیلیست و هیپی و آنارشیست، ¬ می
های کارگری حزب توده، ماتریالیست و ¬ های بیست سال پیش حوزه ¬ و یا [ از روی] نشخوار حرف
سوسیالیست چپ،
های طرح نو ، "اسلام و ازدواج" ، "اسلام و اجتماع"، "اسلام و جماع"، اسلام و فلان و بهمان ... ¬ و از روی کتاب
اسلام شناس،
و از روی مرده ریگ انجمن پرورش افکار بیست ساله، روشنفکر مخالف خرافات،
های در حال رشد، ¬ های در حال عقب رفتن، متخصص کشور ¬ دانم، در باب کشور ¬ و از روی کتاب چه می
معنی از شعر و ادب و موزیک و تئاتر و هنر امروز، صاحبنظر وراج لفاظِ ضد بشرِ ¬ و از روی ترجمه های غلط و بی
هذیان گوی مریض هروئین گرای خنگ، که یعنی: ناقد و شاعر نوپرداز و ...
کنم. او آزاد است. او خود باید خود را انتخاب کند. من یک ¬ خلاصه من به او "چه شدن" را تحمیل نمی
اگزیستانسیالیست هستم. البته اگزیستانسیالیستم ویژه خودم؛ نه تکرار و تقلید و ترجمه. که از این سه تا ی
منفور همیشه بیزارم. به همان اندازه که از آن دو تای دیگر؛ تقی زاده و تاریخ، از نصیحت نیز هم، از هیچکس
تواند انتخاب ¬ ای را بخواهد می ¬ ام. هر رشته ¬ ام. و به هیچکس، هیچوقت نصیحت نکرده ¬ هیچوقت نپذیرفته
کند. اما در انتخاب آن، ارزش فکری و معنوی باید ملاک انتخاب باشد، نه بازار داشتن و گران خریدنش. من
خواندم یا بانکداری و یا ¬ دانستم که به جای کار در فلسفه و جامعه شناسی و تاریخ، اگر آرایش می ¬ می
گاوداری و حتا جامعه شناسی به درد بخور، آنچنانکه جامعه شناسان نوظهور ما برانند که فلان ده یا موسسه یا
رسند که صاحبکار سفارش داده، امروز ¬ کنند و تصادفا به همان نتایج علمی می ¬ پروژه را اتود می
ها و ¬ ام، به جای یک انشاء ادبی، شده بود صورتی مبسوط از سهام و املاک و منازل و مغازه ¬ وصیتنامه
کردم و مثل حال، به جای اقلام، الفاظ ردیف ¬ ها که تکلیفش را باید معلوم می ¬ ها و دم و دستگاه ¬ شرکت
کردم. ¬ نمی
های دیگر اگر ملاک را لذت جستن تعیین کنیم، مگر لذت اندیشیدن، لذت یک سخن ¬ اما بیرون از همه حرف
ها از لذت موجودی ¬ های احساس و فهم و مگر ارزش برخی کلمه ¬ خلاقه، یک شعر هیجان آور، لذت زیبایی
حساب جاری یا لذت فلان قباله محضری کمتر است؟
هایی که فقط از آخورآباد و ¬ برند! و چه گاوانسان ¬ چه موش آدمیانی که فقط از بازی با سکه در عمر لذت می
خواندم و هنر. تنها این دو است که ¬ شوند. من اگر خودم بودم و خودم، فلسفه می ¬ زیر سایه درخت چاق می
دنیا برای من دارد. خوراکم فلسفه، و شرابم هنر، و دیگر بس. اما من از آغاز متأهل بودم، ناچار باید برای
کردم. ناچار جامعه شناسی مذهبی و جامعه ¬ کردم و برای زندگی آنها زندگی می ¬ ام کار می ¬ خانواده
شناسی جامعه مسلمانان که به استطاعت اندکم شاید برای مردمم کاری کرده باشم، برای خانواده گرسنه و
تشنه و محتاج و بی کسم، کوزه آبی آورده باشم.
او آزاد است که خود را انتخاب کند و یا مردم را، اما هرگز نه چیز دیگری را، که جز این دو هیچ چیز در این جهان
ارزد، پلید است، پلید. ¬ به انتخاب کردن نمی
توانی هر گونه "بودن" را که بخواهی باشی، انتخاب کنی. اما آزادی انتخاب تو در چارچوب حدود ¬ فرزندم! تو می
انسان بودن محصور است. با هر انتخابی باید انسان بودن نیز همراه باشد و گرنه دیگر از آزادی و انتخاب سخن
گفتن بی معنی است، که این کلمات ویژه خداست و انسان و دیگر هیچکس، هیچ چیز.
آفریند (خود را و جهان را) و ¬ انسان یعنی چه؟ انسان موجودی است که آگاهی دارد ( به خود و جهان) و می
کشد و همیشه جویای مطلق است؛ جویای مطلق. این خیلی ¬ پرستد و انتظار می ¬ ورزد و می ¬ تعصب می
زند. اگر ¬ های دیگر به آن صدمه می ¬ های روزمره زندگی و خیلی چیز ¬ معنی دارد. رفاه، خوشبختی، موفقیت
بینیم در این زندگی مصرفی و این تمدن رقابت ¬ این صفات را جزء ذات آدمی بدانیم، چه وحشتناک است که می
هایش دارد مسخ ¬ شود. انسان در زیر بار سنگین موفقیت ¬ و حرص و برخورداری، همه دارد پایمال می
خواهی باشی باش اما ¬ کند. تو هر چه می ¬ شود، علم امروز انسان را دارد به یک حیوان قدرتمند بدل می ¬ می
... آدم باش.
٢. مقصود او در اینجا از خانواده اجتماع است و مقصود از تأهل، تعهد به مردم.
ها و ¬ پوسی. هجرت کلمه بزرگی در تاریخ "شدن" انسان ¬ اگر پیاده هم شده است سفر کن. در ماندن، می
ای. افریقا مصراع ¬ ای، کر باز گشته ¬ ها است. اروپا را ببین. اما وقتی ایران را دیده باشی، وگرنه کور رفته ¬ تمدن
ها بین رستوران و خانه و کتابخانه ¬ دوم بیتی است که مصراع اولش اروپا است. در اروپا مثل غالب شرقی
های ماست. از آن اکثریتی که وقتی ¬ محبوس ممان. این مثلث بدی است. این زندان سه گوش همه فرنگ رفته
گذارند، سر از فاضلاب شهر بیرون ¬ گشایند و پا به درون اروپا می ¬ ای به بیرون می ¬ از این زندان روزنه
ها غالبا پیرزنان و پیر مردان خارجی دوش و ¬ زنم که حیف از حرف زدن است. این ¬ آورند حرفی نمی ¬ می
ام که بیست ¬ هایی را دیده ¬ اند. چقدر آدم ¬ دختران خارجی گز فرنگی را با متن راستین اروپا عوضی گرفته
آید و از ¬ اند. فلان آمریکایی که به تهران می ¬ اند و با یک فرانسوی آشنا نشده ¬ سال در فرانسه زندگی کرده
شود، تا ¬ های قرتی لوس اشرافی کثیفِ عنتر فرنگی احاطه می ¬ های شمال شهر و خانواده ¬ طرف مموش
چه حد جو خانواده ایرانی و روح جاده [ساده؟] شرقی و هزاران پیوند نامرئی و ظریف انسانی خاص قوم را لمس
است؟ ¬ کرده
دهند. ¬ ها اتاق اجاره نمی ¬ ای اتاق بگیری که به خارجی ¬ اگر به اروپا رفتی اولین کارت این باشد که در خانواده
ها سکونت ندارند. از این حاشیه مصنوعی بیمغز آلوده دور باش. با همه چیز درآمیز و ¬ ای که خارجی ¬ در محله
با هیچ چیز آمیخته مشو. در انزوا پاک ماندن نه سخت است و نه با ارزش. "کن مع الناس و لا تکن مع الناس"
واقعا سخن پیغمبرانه است.
ارزد.. نخستین، با اندیشیدن، ¬ واقعیت، خوبی، و زیبایی؛ در این دنیا جز این سه، هیچ چیز دیگر به جستجو نمی
علم. دومین، با اخلاق، مذهب. و سومین، با هنر، عشق.
تواند تو را از این هر سه محروم کند. یک احساساتی لوس سطحی هذیان گوی خنگ. چیزی ¬ [عشق] می
ترَش؛ "نظام وفا"، یا لطیف تَرَش؛ "لامارتین"، یا احمق تَرَش؛ "دشتی"، یا کثیف ¬ شبیه "جواد فاضل"، یا متین
ای بگشاید و ¬ تواند تو را از زندان تنگ زیستن، به این هر سه دنیای بزرگ پنجره ¬ تَرَش؛"بلیتیس"! و نیز می
ام. که ¬ ام و این است که آن را "دوست داشتن" نام کرده ¬ شاید هم دری ... و من نخستینش را تجربه کرده
کشاند و ¬ بخشد و هم همچون اخلاق، روح را به خوب بودن می ¬ هم، همچون علم و بهتر از علم آگاهی می
ها و ¬ آفریند) چقدر در این دنیا بهشت ¬ کند،که می ¬ ها (که کشف می ¬ خوب شدن. و هم زیبایی و زیبایی
بیند و ¬ ها همه دوزخی است. همه برزخی است که نمی ¬ ها و دل ¬ ها نهفته است. اما نگاه ¬ بهشتی
شنوند. همه ¬ شناسد. کورند و کرند. چه آوازهای ملکوتی که در سکوت عظیم این زمین هست و نمی ¬ نمی
جیغ و داد و غرغرو نق نق و قیل و قال و وراجی و چرت و پرت و بافندگی و محاوره.
وای، که چقدر این دنیای خالی و نفرت بار برای فهمیدن و حس کردن سرمایه دار است! لبریز است! چقدر
یابد که فن استخراج ¬ است! زندگی کردن وقتی معنی می ¬ های خدایی که در این سرزمین ابلیس نهفته ¬ مایه
این معادن
٣. با مردم باش و با مردم مباش
های "ژید" به "ناتانائل"ش شبیه است، با آن ¬ دانی که چقدر این حرف با حرف ¬ ناپیدا را بیاموزی و تو می
کنم، تصادف با یکی دو روح ¬ متناقض است! تنها نعمتی که برای تو در مسیر این راهی که عمر نام دارد آرزو می
گویم بیشتر؟ ¬ العاده است، با یکی دو دل بزرگ، با یکی دو فهم عظیم و خوب و زیبا است. چرا نمی ¬ فوق
بیشتر نیست. " یکی" بیشترین عدد ممکن است. "دو" را برای وزن کلام آوردم و، نیست. گرچه من به اعجاز
ای، این کلام موزون را در واقعیت ناموزون زندگیم، به حقیقت، داشتم."برخوردم" (به هر دو معنی کلمه. ¬ حادثه
دهم بخوان و آن دستخط پشت ¬ ام و به میراثت می ¬ "کویر" را برای لمس کردن روحی که به میراث گرفته
ام حفظ کن( ¬ عکسم را که در پاسخ خبر تولدت فرستادم برای تنها و تنها "نصیحت" که در زندگی مرتکب شده
به هر دو معنی کلمه)
اما تو "سوسن" ساده مهربان احساساتی زیباشناس منظم دقیق و تو "سارا"ی رندِ عمیق عصیانگرِ مستقل.
وزد، کلمات که تنها ¬ ای ندارم. در برابر این تند بادی که بر آینده پیش ساخته شما می ¬ برای شما هیچ توصیه
توانند کرد؟ اگر بتوانید در این طوفان کاری کنید، تنها به ¬ امکاناتی است که اکنون در اختیار دارم چه کاری می
ای ¬ ای شود مسلح به آگاهی ¬ نیروی اعجاز گری است که از اعماق روح شما سر زند، جوش کند و اراده
سازند. چه سخت و چه ¬ ای که می ¬ آورند و دور افکننده هر لقمه ¬ مسلط بر همه چیز و نقاد هر چه پیش می
شکوهمند است که آدمی طباخ غذاهای خویش باشد. مردم همه نشخوار کنندگانند و همه خورندگان آنچه
اند. دعوای امروز بر سر این است که لقمه کدام طباخی را بخورند . هیچکس به فکر لقمه ¬ برایشان پخته
اند. و چه مهوع! ¬ خورند غذاهایی است که دیگران هضم کرده ¬ ساختن نیست. آنچه می
اند! ¬ ها که مدل نوین زن بودن شده ¬ سازند؟! رهبران روشنفکر زنان امروز اجتماع ما! آن ¬ آن هم کی ها می
ها موصوفات راستین آنند؛ آزاد از ... عفت کلام اجازه ¬ ای ها"! آزادزنان! این تنها صفتی است که آن ¬ "هفده دی
دهد. این چادر های سیاه را، نه فرهنگ و تمدن جدید، و نه رشد فکری، و نه شخصیت یافتن واقعی، و نه ¬ نمی
آشنایی با روح و بینش و مدنیت اروپا، بلکه آجان و قیچی از سر اینان برداشت، بر اندام اینان درید، و آنگاه نتیجه
زند و به جای خانه ¬ این شد که همان "شاباجی خانم" شد که بود، منتها به جای حنا بستن، گلمو می
نشستن و غیبت کردن، شب
۴. مقصود دکتر احتمالا این کلمات باشد: "پوران عزیزم این عکس را که چند لحظه پس از شنیدن خبر تولد
ام به رسم یادگار به تو تقدیم می کنم آثار پیری و "بابا" شدن به همین زودی در ¬ احسان در یک کافه برداشته
چهره ام نمایان است آن را به یادگار نگه دار تا بیست سال دیگر این خط شعر را که از زبان فردوسی به تو می
نویسم بخواند و بداند که میراث اجدادی خویش را که جز کتاب و فقر و آزادگی نیست چگونه باید حفظ کند و او
نیز جز رنج و علم و شرف در حیات خویش چیزی نیندوزد
چنین گفت مر جفت را نره شیر
که فرزند ما گر نباشد دلیر
ببریم از او مهر و پیوند پاک
پدرش آب دریا و مادرش خاک
١٣٣٨ پاریس علی شریعتی
اند! ¬ ها که مدل نوین زن بودن شده ¬ سازند؟! رهبران روشنفکر زنان امروز اجتماع ما! آن ¬ آن هم کی ها می
ها موصوفات راستین آنند؛ آزاد از ... عفت کلام اجازه ¬ ای ها"! آزادزنان! این تنها صفتی است که آن ¬ "هفده دی
دهد. این چادر های سیاه را، نه فرهنگ و تمدن جدید، و نه رشد فکری، و نه شخصیت یافتن واقعی، و نه ¬ نمی
آشنایی با روح و بینش و مدنیت اروپا، بلکه آجان و قیچی از سر اینان برداشت، بر اندام اینان درید، و آنگاه نتیجه
زند و به جای خانه ¬ این شد که همان "شاباجی خانم" شد که بود، منتها به جای حنا بستن، گلمو می
زند. یک "ملا باجی" اگر ناگهان تنبانش را در آورد و ¬ کند و پاسور می ¬ نشستن و غیبت کردن، شب نشینی می
یا به زور درآوردند چه تغییراتی در نگاه و احساس و تفکر و شخصیتش رخ خواهد داد؟
است که از ١٩۵۶ تا ۶۶ (ده سال) موسسات ¬ ها نیست. "زن روز" آمار داده ¬ اما مسأله به همین سادگی
آرایش و مصرف لوازم آرایش در تهران پانصد برابر شده است. و این تنها منحنی تصاعدی مصرف در دنیا و در تاریخ
اقتصاد است و نیز تنها علت غایی همه این تجدد بازی ها و مبارزه با خرافات و آزاد شدن نیمی از اندام اجتماع
ها باز یک فضیلت را دارایند. یعنی یک امتیاز بر ¬ ها ... اما این ¬ که تا کنون فلج بود و زندانی بود و از این حرف
ام. هر وقت آن ¬ رقبای املشان. .... چه گرفتاری عجیبی در قضاوت میان این دو صفِ متجانس متخاصم پیدا کرده
ها" ¬ ها. و هر وقت آن "جیگی جیگی ننه خانم ¬ گویم؛ باز هم آن ¬ بینم می ¬ ها" را می ¬ "ملاباجی گشنیز خانم
ها. ¬ گویم باز هم همین ¬ بینم، می ¬ را می
توانم به تو داشت؟ تو که با از دست دادن من هیچکسی را در زندگی ¬ و اما تو همسرم. چه سفارشی می
شناسی و بدان ¬ ای. نه در زندگی، در زندگی کردن. به خصوص بدان گونه که مرا می ¬ کردن از دست نداده
آورد. و با این حال که چنان ¬ های تو پدید نمی ¬ خوانی. نبودن من خلائی در میان داشتن ¬ صفات که مرا می
ای وفای محکم و دوستی استوار و خدشه ناپذیرت به این چنین ¬ تصویری از روح من در ذهن خود رسم کرده
منی، نشانه روح پر از صداقت و پاکی و انسانیت توست.
به هر حال اگر در شناختن صفات اخلاقی و خصایل شخصیت انسانی من اشتباه کرده باشی در این اصل هر دو
ام. و من به هر حال آن قدر خوب ¬ ام همسر خوبی نبوده ¬ ایم که: اگر من هم انسان خوبی بوده ¬ هم عقیده
هایم را کتمان نکنم و در شایستگیم ¬ های خویش را اعتراف کنم و آنقدر قدرت دارم که ضعف ¬ هستم که بدی
همین بس که خداوند با دادن تو آنچه را به من نداده است جبران کرده است و این است که اکنون در حالی که
دانم که نبودن من، هیچ ¬ کنم ، احساس محتضر ندارم. که با بودن تو، می ¬ همچون یک محتضر وصیت می
آورد و تنها احساسی که دارم همان است که در این شعر توللی ¬ کمبودی را در زندگی کودکانم پدید نمی
است که: ¬ آمده
برو ای مرد، برو چون سگ آواره بمیر/ که وجود تو به جز لعن خداوند نبود// سایه شوم تو جز سایه ناکامی و
یأس/ بر سر همسر و گهواره فرزند نبود
از طرف مالی، تنها یادآوری این است که به حساب خودم آنچه را از پول خود در هنگام زلزله خرج کردم از حساب
ام، و البته دلم از این کار چرکین بود و قصد داشتم در عید امسال که ¬ ٢ بانک تعاونی و توزیع برداشت کرده
فروشم، برای پول منزل آن را مجددا باز گردانم و امیدوارم تو این کار را بکنی. ¬ کنم یا چیزی می ¬ قرضی می
آرزوی دیگرم این بود که یک سهم آب و زمین از "کاهه" بخرم به نام مادرم وقف کنم و درآمدش صرف هزینه
تحصیل شاگردان ممتاز مدرسه این ده شود که در سبزوار تحصیلاتشان را تا سیکل یا دیپلم ادامه دهند (ماهی
توانند از این بابت درس بخوانند البته با ¬ جهارصد و پنجاه تومان برای هر فرد و بنا بر این سالی سه محصل می
های اضافی من و خانواده خودش) ¬ کمک
های چهار سال دانشکده را جمع و تدوین ¬ ها و درس ¬ کار سوم این که جمعی از شاگردان آشنایم همه حرف
های ¬ های شفاهی و گفت و شنود ¬ های من در لابلای همین درس ¬ کنند و منتشر سازند که بهترین حرف
های ادبیم در سبک کویر، جدا؛ و ¬ های دانشکاهیم جداگانه، و نوشته ¬ متفرقه نهفته است. ... و نیز کنفرانس
ها که ¬ ام جمع آوری شود و نگهداری، تا بعد ¬ های پراکنده فکری و تحقیقیم جدا، و آنچه در اروپا نوشته ¬ نوشته
انشاءالله چاپ شود. . شعرهایم همه به دقت جمع آوری شود و سوزانده شود که نماند، مگر "قوی سپید" و
های اسلام شناسی، از "سقیفه به بعد"، با "امت و امامت" ¬ "غریب راه" و "در کشور" و "شمع زندان" و درس
های مربوط به حضرت علی و علت تشیع ایرانیان و دیالکتیک پیدایش فرق در اسلام و هر ¬ در ارشاد و کنفرانس
آید از جمله "بیعت" در کانون مهندسین و "علی حقیقتی بر گونه اساطیر" و ... همه ¬ ها می ¬ چه به این زمینه
در یک جلد به نام جلد دوم اسلام شناسی تحت عنوان "امت و امامت" تدوین شود.
اگر مترجمی شایسته پیدا شد متن مصاحبه مرا با "گیوز" به فارسی ترجمه کند. در باره این آثار بخصوص کتاب
مرا که SOCIOLOGIE D’INITIATION مرا و همچنین مقاله DESALIENATION DES SOCIETES MUSULMANS
مرا L’ANGE SOLITAIRE ایم و "اوت زتود" چاپ کرده است. کتاب ¬ با چهار جامعه شناس خارجی تحقیق کرده
ای است. ¬ ای و رفته ¬ خواهد ترجمه کنند. کار گذشته ¬ دلم نمی
ام نوشته از چاپش ¬ هایت را از قول من نثار ... عزیزم کن که آنچه را از من جمع کرده و در باره ¬ همه التماس
برم. ¬ منصرف شود که خیلی رنج می
های اخیر به علت انزوایی که داشتم و خود معلول حالت روحی و فشار طاقت شکن ¬ از دوستانم که در سال
ها نبود، گریز به ¬ طلبم.و امیدوارم بدانند که دوری از آن ¬ اند، پوزش می ¬ فکری و عصبی بود، از من آزرده شده
خودم بود و این دو، یکی نیست.
کتاب "کویر" را با اتمام آخرین مقاله و افزودن "داستان خلقت" یا "دردبودن" پس از پاکنویس تمام کنید و منتشر
اش این جمله "توماس ولف": "نوشتن ¬ اش تنها نوشته عین القضاة است. و در اولین صفحه ¬ سازید. مقدمه
برای فراموش کردن است نه برای به یاد آوردن"
کنم که عمرم به خوبی گذشت. هیچوقت ¬ ها بر خلاف همیشه احساس لذت و رضایت می ¬ در پایان این حرف
ستم نکردم. هیچوقت خیانت نکردم و اگر هم به خاطر این بود که امکانش نبود، باز خود سعادتی است. تنها
ام، یک بار در زندگیم بود که به اغوای نصیحتگران بزرگتر، و به فن کلاهگذاری سر خدا ¬ گناهی که مرتکب شده
... ، در هیجده سالگی، اولین پولی که پس از هفت هشت ماه کار، یکجا حقوقم را دادند و پولی که از مقاله
نویسی جمع کرده بودم، پنج هزار تومان شد. و چون خرجی نداشتم، گفتند به بیع وشرط بده. من هم از معنی
این کثافتکاری بیخبر، خانه کسی را گرو کردم به پنج هزار تومان، و به خودش اجاره دادم ماهی صد تومان. و تا
گرفتم . و بعد فهمیدم که بر خلاف عقیده علما و ¬ پنج شش ماه، ماهی صد تومان ربح پولم را به این عنوان می
مصلحین دنیا، این یک کار پلیدی است و قطعش کردم و اصل پولم را هم به هم زدم. اما لکه چرکش هنوز بر زلال
ها ¬ کند و کاش قیامت باشد و آتش و آن شعله ¬ قلبم هست و خاطره اش بوی عفونت را از عمق جانم بلند می
که بسوزاندش و پاکش کند. و گناه دیگرم که به خاطر ثوابی مرتکب شدم و آن مرگ دوستی بود که شاید
دانستم که به چنین سرنوشتی ¬ توانستم مانعش شوم، کاری کنم که رخ ندهد، نکردم. گر چه نمی ¬ می
ام ¬ کنم. اما ده سال تمام گداخته ¬ کردم. در این کار احساس پلیدی نمی ¬ دانم چه باید می ¬ کشد و نمی ¬ می
ام و شاید بیش از ¬ تر. و اگر جرمی بوده است آتش مکافاتش را دیده ¬ شود و سخت ¬ و هر روز هم بدتر می
جرم. و جز این، اگر انجام ندادن خدمتی یا دست نزدن به فداکاری گناه نباشد، دیگر گناهی سراغ ندارم.
گزارم که عمر را به خواندن و نوشتن و گفتن گذراندم که بهترین"شغل" را در زندگی مبارزه ¬ و خدا را سپاس می
دانستم و اگر این دست نداد بهترین شغل یک آدم خوب، معلمی است و ¬ برای آزادی مردم و نجات ملتم می
توان به دست ¬ ترین ثروتی که می ¬ نویسندگی و من از هیجده سالگی کارم، این هر دو. و عزیزترین و گران
ام این، و نسبت به کارم و شایستگیم، ثروتمند، و ¬ آورد، محبوب بودن و محبتی زاده ایمان، و من تنها اندوخته
جز این، هیچ ندارم. و امیدوارم این میراث را فرزندانم نگاه دارند و این پول را به ربح دهند و ربای آن را بخورند که
ترین لقمه است. ¬ حلال
ام این که کارم گفتن و نوشتن بود و یک کلمه را در پای خوکان نریختم. یک جمله را برای مصلحتی ¬ و حماسه
شناخت و ¬ حرام نکردم و قلمم همیشه میان من و مردم در کار بود و جز دلم یا دماغم کسی را و چیزی را نمی
فخرم این که در برابر هر مقتدر تر از خودم متکبرترین بودم و در برابر هر ضعیف تر از خودم متواضعترین.
و آخرین وصیتم، به نسل جوانی که وابسته آنم. و از آن میان به خصوص روشنفکران، و از این میان بالاخص
اند به سادگی مقامات حساس و ¬ توانسته ¬ شاگردانم که هیچوقت جوانان روشنفکر همچون امروز نمی
دهند بسیار گرانبها تر از آن چیزی ¬ های سنگین به دست آورند اما آنچه را در این معامله از دست می ¬ موفقیت
آورند. ¬ است که به دست می
است که "شرافت مرد همچون بکارت ¬ و دیگر این سخن یک لا ادری فرنگی که در ماندن من سخت سهیم بوده
تواند". ¬ یک زن است. اگر یک بار لکه دار شد دیگر هیچ چیز جبرانش را نمی
ترین مجهول غامضی است که از آن کمترین خبری نداریم و آن ¬ و دیگر این که نخستین رسالت ما کشف بزرگ
"متن مردم" است و پیش از آن که به هر مکتبی بگرویم باید زبانی برای حرف زدن با مردم بیاموزیم و اکنون
ایم و این بیگانگی، قبرستان همه آرزوهای ما و عبث کننده ¬ گنگیم. ما از آغاز پیدایشمان زبان آنها را از یاد برده
های ماست. ¬ همه تلاش
کوبیدند، این که: ¬ ها که به نام روشنفکری، گرایش مذهبی مرا ناشناخته و قالبی می ¬ و آخرین سخنم به آن
دین چو منی گزاف و آسان نبود / روشن تر از ایمان من ایمان نبود // در دهر چو من یکی و آن هم کافر! / پس در
همه دهر یک مسلمان نبود
ای است که پس از رسیدن به بام عدالت اقتصادی _ به معنای ¬ ایمان در دل من، عبارت از آن سیر صعودی
«. شود ¬ علمی کلمه _ و آزادی انسانی _ به معنای غیر بورژوازی اصطلاح _ در زندگی آدمی آغاز می
۵.بوعلی سینا

کمالی فر

مقدمه

از انجا که ریزپردازنده مهمترین بخش یک سیستم کامپیوتری می باشد ومهمترین و اساسی ترین کارها را انجام می دهد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و پیچیده گی نسبتا  بالایی نسبت به سایر قطعات کامپیوتر دارد. ما در اینجا به توضیح ساختار داخلی ریزپردازنده , عناصر سازنده ریزپردازنده , بخش های مختلف ریزپردازنده وسایر مسائل در رابطه با یک ریزپردازنده می پردازیم.

 تاریخچه ریزپردازنده : 
اولین ریزپردازنده در سال ۱۹۷۱ با نام Intel ۴۰۰۴ به بازار عرضه شد. این ریزپردازنده قدرت زیادی نداشت و تنها قادر به انجام عملیات جمع و تفریق ۴ بیتی بود. تنها نکته مثبت این پردازنده استفاده از یک تراشه بود، زیرا تا قبل از آن از چندین تراشه برای تولید رایانه استفاده می شد. اولین نوع ریزپردازنده که بر روی کامپیوتر خانگی نصب شد. ۸۰۸۰ بود. این پردازنده ۸ بیتی بود و بر روی یک تراشه قرار داشت و در سال ۱۹۷۴ به بازار عرضه گردید. پس از آن پردازنده ای که تحول عظیمی در دنیای رایانه بوجود آورد ۸۰۸۸ بود. این پردازنده در سال ۱۹۷۹ توسط شرکت IBM طراحی و در سال ۱۹۸۲ عرضه گردید. بدین صورت تولید ریزپردازنده ها توسط شرکت های تولیدکننده به سرعت رشد یافت و به مدل های ۸۰۲۸۶، ۸۰۳۸۶، ۸۰۴۸۶، پنتیوم ۲، پنتیوم ۳، پنتیوم ۴ منتهی شد.  

Name	Date	Transistors	Microns	Clock speed	Data width	MIPS
8080	1974	6,000	6	2 MHz	8 bits	0.64
8088	1979	29,000	3	5 MHz	16 bits 8-bit bus	0.33
80286	1982	134,000	1.5	6 MHz	16 bits	1
80386	1985	275,000	1.5	16 MHz	32 bits	5
80486	1989	1,200,000	1	25 MHz	32 bits	20
Pentium	1993	3,100,000	0.8	60 MHz	32 bits 64-bit bus	100
Pentium II	1997	7,500,000	0.35	233 MHz	32 bits 64-bit bus	~300
Pentium III	1999	9,500,000	0.25	450 MHz	32 bits 64-bit bus	~510
Pentium 4	2000	42,000,000	0.18	1.5 GHz	32 bits 64-bit bus	~1,700

  توضیحات جدول :

ستون Date نشاندهنده سال عرضه پردازنده است.
ستون Transistors تعدا ترانزیستور موجود بر روی تراشه را مشخص می کند. تعداد ترانزیستور بر روی تراشه در سال های اخیر شتاب بیشتری پیدا کرده است .
ستون Micron ضخامت کوچکترین رشته  بر روی تراشه را بر حسب میکرون مشخص می کند. ( ضخامت موی انسان 100 میکرون است ).
ستون Clock Speed حداکثر سرعت Clock تراشه را مشخص می نماید.
ستون Data Width پهنای باند واحد منطق و محاسبات (ALU) را نشان می دهد. یک واحد منطق و حساب هشت بیتی قادر به انجام عملیات محاسباتی نظیر: جمع ، تفریق ، ضرب و ... برای اعداد هشت بیتی است. در صورتیکه یک واحد منطق و حساب 32 بیتی قادر به انجام عملیات بر روی اعداد  32 بیتی  است . یک واحد منطق و حساب 8 بیتی بمنظور جمع دو عدد 32 بیتی می بایست چهار دستورالعمل را انجام داده در صورتیکه یک واحد منطق وحساب 32 بیتی عملیات فوق را صرفا" با اجرای یک دستورالعمل انجام خواهد داد.در اغلب موارد گذرگاه خارجی داده ها مشابه ALU است . وضعیت فوق در تمام موارد صادق نخواهد بود مثلا" پردازنده 8088 دارای واحد منطق وحساب 16 بیتی بوده در حالیکه گذرگاه داده ئی آن هشت بیتی است . در اغلب پردازنده های پنتیوم جدید گذرگاه داده 64 بیتی و واحد منطق وحساب 32 بیتی است . ستون MIPS  مخفف کلمات Millions of instruction per Second  ( میلیون دستورالعمل در هر ثانیه ) بوده و واحدی برای سنجش کارآئی یک پردازنده است.

ترانزیستور ها.
اما ترانزیستور چیست ؟ به بیان بسیار ساده ، ترانزیستور از سه سیم تشکیل شده است که یکی ولتاژ به آن وصل است و دو سیم دیگر نیز حامل جریان می باشند. اگر ولتاژ قطع شود در پی آن جریان نیز قطع خواهد شد در حقیقت ترانزیستور مانند یک سوئیچ ساده اما بسیار کوچک عمل می کند.
 یک ترانزیستور به تنهایی کار خاصی انجام نمی دهد بلکه زمانی که تعدادی از آنها در کنار یکدیگر قرار دهیم می توان عملیات خاصی را توسط آنها انجام داد .با کنار هم قرار گرفتن ترانزیستورها می توان گیت های منطقی ایجاد نمود که توسط آنها اعمال منطقی ( Logical ) انجام می شود .
به عنوان مثال جدول 1 نحوه عمل گیت XOR ( Exclusive OR ) را نشان می دهد . خروجی گیت هنگامی 1 است که فقط یکی از ورودی ها حامل ولتاژ ( 1  ) باشد. 

Y X Z 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 1 0

حال ولتاژها را مانند اعداد دودویی در نظر بگیرید که روشن ( ON ) به معنای 1 و خاموش ( OFF ) به معنای 0 است.
اکنون اعداد باینری را به ورودی گیت XOR می دهیم. اگر هر دو ورودی 0 یا هر دو 1 باشد خروجی نخواهیم داشت یعنی خروجی OFF می باشد ( به جدول 1 توجه نمایید) و اگر فقط یکی از ورودی ها 1 باشد خروجی برابر 1 یعنی روشن ( ON ) می شود.
با در نظر گرفتن مثال فوق و به در صورتیکه از گیت های بیشتری در آن قسمت استفاده شود می توان عملیات منطقی و ریاضی مانند جمع ، تفریق ، ضرب و تقسیم را توسط ترانزیستورها و گیت ها انجام داد که اساس کار CPU است.
اکنون کاری که سازندگان CPU مثلاً AMD یا Intel انجام می دهند عبارت است ازکنار هم قرار دادن ترانزیستورهای بسیار زیادی ( بالغ بر 230 میلیون ترانزیستور ) برای انجام اعمال بسیار پیچیده تر که دقیقا بر پایه همین علوم ساده استوار می باشد.

 CacheMemoryیکی دیگر از راه های افزایش کارایی در پردازنده ها استفاده از حافظه نهان یا همان Cache Memory  است حافظه نهان در حقیقت همان میز کارمند است ( که در مقایسه با قفسه ها از ابعاد بسیار کوچکی برخوردار می باشد ) و پرونده نیز در حکم دستور العمل و یا داده ای می باشد که از آن زیاد استفاده می شود. پردازنده در هنگام اجرای یک برنامه و خواندن اطلاعات از حافظه اصلی ، با دستورات و یا داده هایی برخورد می کند که به دفعات از آنها استفاده می شود.
برای جلوگیری از مراجعه از تکرا ر مراجعه پردازنده به حافظه اصلی برای خواندن دستورات و یا داده های تکرای این اطلاعات به قسمتی به نام حافظه Cache منتقل  می گردد. این حافظه به دلیل اینکه از نوع حافظه های Static می باشد( بر خلاف حافظه اصلی که از نوع Dynamic می باشد ) دارای سرعت بسیار بیشتری نسبت به حافظه اصلی است و زمان مراجعه به آن بسیار کمتر از زمان مراجعه به حافظه اصلی ( RAM ) می باشد.
همانطور که می دانید حافظه اصلی ( RAM ) از تعداد بسیار زیادی خازن تشکیل شده است اما در Cache Memory همانند CPU در ساختمان آن از ترانزیستور استفاده شده است و به همین دلیل است که افزایش مقدار Cache در پردازنده ها با افزایش قیمت همراه است . در حال حاضر مقدار حافظه نهان در پردازنده ها معمولی از 256 کلیو بایت تا 1 مگابایت می باشد.

 Level1Cache
یک حافظه کوچک سریع که در داخل پردازنده برای سرعت بخشیدن به فرایند دستیابی به اطلاعات پر کاربرد و مهم کار گذاشته شده است.

Level2Cache
یک مجموعه از حافظه های داخلی پردازنده است که از سرعت پایین تری نسبت به Level 1 Cache برخودار است ولی بسیار سریع تر از حافظه اصلی کامپیوتر است.این حافظه به بهبود کارایی بعضی از نرم افزارها کمک می کند.

می شود. 

IRQ چیست؟
خطوط در خواست وقفه (IRQ) خطوط سخت افزاری هستند که وسایلی مثل درگاه های I/O ، صفحه کلید، دیسک درایوها و کارت شبکه می توانند وقفه یا درخواست خود را برای سرویس گرفتن از میکروپروسسور کامپیوتر از طریق آن ارسال کنند.یعنی یک سیگنال الکترونیکی به CPU کامپیوتر فرستاده می شود. 

قبل از ظهور ویژگی Plug & Play کاربر مجبور بود هنگام اضافه کردن یک وسیله جدید، مقادیر IRQ را بطور دستی تنظیم کند. باپیدایش Plug & Play این کار به صورت اتوماتیک انجام می شود.
خطوط در خواست وقفه جزء سخت افزار کامپیوتر هستند و با اولویتهای متفاوت درجه بندی شده اند تا میکروپروسسور کامپیوتر بتواند تشخیص دهد کدام وقفه مهم تر و دارای اولویت بندی است.   هر دستگاه کامپیوتر باید از یک خط درخواست وقفه (IRQ) جداگانه استفاده کند. خط وقفه به هنگام پیکر بندی دستگاه مشخص می شود. برای اطلاع از اینکه کدام یک از IRQ ها آزاد هستند، از یک برنامه تشخیص مانند MSD و یا Noliags استفاده می شود.
اصولا وظیفه IRQ هشداردادن به ریزپردازنده است وبا یک بار درخواست وقفه کار آن تمام می شود.
تعداد وقفه هایی که در سیستم مورد استفاده قرار می گیرند 256 عدد است که از صفر تا 255 شماره گذاری می شوند.هر وقفه دارای زیر برنامه ای مربوط به خود است که می توان به آن وقفه پاسخ داد . آدرس زیر برنامه های پاسخگویی به وقفه ها در جدولی به نام جدول بردار وقفه قرار دارد.وقتی وقفه ای اتفاق می افتد آدرس زیر برنامه ای که باید به وقفه پاسخ دهد ، از جدول بردار وقفه پیدا شده،اجرای آن آغاز می شود .
از آنجا که دو وسیله مختلف، نمیتواند بطور مشترک از یک خط IRQاستفاده کنند، بنابراین باید به هر جزء، یک شماره IRQ اختصاص داده شود. دستگاه سخت افزاری و یا نرم افزار با استفاده از وقفه ها می توانند با فرستادن یک سیگنال به CPU ارتباط را آغاز کنند.


انواع IRQ :
تایمر سیستم
کنترلر صفحه کلید
کنترلر اینتراپت ثانویه که بصورت Cascade استفاده شده است COM1
COM2
صدا/ LPT2
کنترلر فلاپی
 LPT 1
 Real Time Clock
 PS/2
کمک پردازنده ریاضی
کنترلر هارد دیسک اولیه
کنترلر هارد دیسک ثانویه

ریزپردازنده

ریزپردازنده یک ماشین الکترونیکی قابل برنامه ریزی می باشد

ریزپردازنده واحد پردازش مرکزی یا مغز رایانه می باشد. این بخش مدار الکترونیکی بسیار گسترده و پیچیده ای می باشد که دستورات برنامه های ذخیره شده را انجام می دهد. جنس این قطعه کوچک نیمه رسانا است. CPU شامل مدارهای فشرده می باشد و تمامی عملیات یک میکرو رایانه را کنترل می کند. تمام رایانه ها (شخصی، دستی و...) دارای ریزپردازنده می باشند. نوع ریزپردازنده در یک رایانه می تواند متفاوت باشد اما تمام آنها عملیات یکسانی انجام می دهند.

پروسسورها را می توان به 4 دسته تقسیم کرد:

1- پروسسورهای ارزشمند امروزی

2- پروسسورهای خوب

3- پروسسورهای ارزان

4- پروسسورهای از رده خارج

معمولا در انتخاب کامپیوتر، فروشنده از سرعت پروسسور می گوید بدون آنکه نامی از سازنده و مدل آن ببرد که انتخاب را مشکل می کند. توجه کنید که پروسسورهای هم سرعت از سازندگان مختلف، ممکن است در یک ردیف کاری نباشند.

1- پروسسورهای ارزشمند امروزی

قیمت این پروسسورها بالا و قابلیت آنها نیز زیاد است.هرچند قیمت نسبت به نمونه های متوسط دو برابر شده است اما قابلیت ها فقط چیزی بین 25% تا 50% افزایش یافته است. در این ردیف از اینتل، نمونه های پنتیوم 4 از سرعت 3.2 گیگا هرتز به بالا در دو مدل pentium4 و pentium4 extreme edition قرار دارد و AMD نمونه های آتلون XP و آتلون 64 و آتلون 64FX-53 را عرضه کرده است.  آتلون 64FX-53 مخصوص کارهای سینمایی است، مدل 64 با قابلیت اجرای برنامه های 64 بیتی مناسب بازیها و امور مربوط به صوت و تصویر است و XP هم قدرت خوبی روی دسک تاپ ارایه می نماید.

2- پروسسورهای خوب

بهترین پروسسورهای 10 ماه گذشته در این ردیف جای دارند. آنهایی که دیگر اولین نیستند اما هنوز خوب هستند. یعنی هر چند سریعترین نیستند اما هنوز با قابلیتهایی خوب، کار می کنند.

3- پروسسورهای ارزان

پروسسورهای این ردیف شاید دیگر از طرف تولیدکنندگانشان ساخته نشوند اما ارزان هستند و هنوز کار می کنند. دو کلاس کاری در این ردیف وجود دارد:

الف) بهترین های رده قدیمی.

ب) ضعیف ترین های رده جدید.

سلرون اینتل هم در این ردیف جای گرفته است.

4- پروسسورهای از رده خارج

پروسسورهای این ردیف دیگر از طرف سازنده شان تولید نمی گردد و فقط در مغازه های دست دوم فروشی دیده می شوند. توجه کنید که اینها هر چند کار می کنند اما عملا نمی توانند برنامه های امروزی را اجرا کنند و شاید فقط به درد تایپ و وب گردی ساده بخورند.

مشخصه با اهمیت ریز پردازنده ها عبارتند از :
× . سرعت .
× . پهنای گذرگاه داده .
× . پهنای گذرگاه آدرس .
× . ماکزیمم حافظه .
علاوه بر این مشخصه ها تعداد ترانزیستور با کار گرفته شده ، cache داخلی ، پهنای پالس ، اندازه رجیستر های داخلی در پردازنده ها از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند .
همه پردازنده ها سه عمل اساسی را انجام می دهند :
× . انتقال اطلاعات
× . حساب و منطق
× . تصمیم گیری
مشخصات فنی پردازنده ها 
معمولا هر پردازنده دارای خصوصیات ویژه ای است که توسط تعدادی حروف و ارقام که بر روی هر کدام از آن ها چاپ شده ، مشخص می شوند . این اطلاعات شامل موارد زیر می باشد :
- نام شرکت سازنده .
- نسل پردازنده .
- مدل و نوع پردازنده .
- سرعت پردازنده (MHZ ) .
- ولتاژ مورد نیاز پردازنده .
- شماره سریال پردازنده .

ساختار داخلی ریزپردازنده

واحد محاسباتی/منطقی (ALU) که دانشجویان قبلا با این قسمت آشنا شده اند، و تمام اعمال محاسباتی و منطقی در این واحد انجام می گیرد. در واقع تمام عملیات اصلی ریزپردازنده در نهایت به ریزعملیاتی تقسیم می شود که آن ریزعملیات در واحد ALU به سرانجام می رسد. مثل عمل جمع که با مدار جمع کننده ایی که در داخل ALU وجود دارد صورت می پذیرد.

  واحد کنترل ( Control unit)

تعریف واحد کنترل:مجموعه دستگا ههایی که هدایت و کنترل تمام اجزای یک کامپیوتر و همزمانی انها را بر عهده دارد

 اما همانطور که ریزپردازنده مغز یک کامپیوتر است واحد کنترل نیز مغز یک ریز پردازنده است

وجود واحد کنترل به دو دلیل است:

1-کنترل توالی عملیات پردازش داده ها توسط ماشین

2-هدایت دستگاهها و نظارت بر اجرای کار انها تا اطمینان حاصل شود که هر دستگاه کار خود را در زمان مناسب انجام می دهد.

 واحد کنترل سه وظیفه مهم را انجام می دهد:

1-واکشی دستور العمل از حافظه اصلی و تفسیر ان

2-هدایت عملیات دستگاههای داخل ریز پردازنده

3-کنترل جریان برنامه ها و داده ها در داخل و خارج از حافظه اصلی

واحد اجرا(EU)همانطوریکه از نامش بر می آید، کار اصلی آن اجرای دستورالعمل هاست و شامل واحد محاسباتی و منطقی و ثبات های عمومی و ثبات پرچم هاست. واحد اجرا یک کار کاملا مشخص و تعریف شده ای دارد: اجرای دستورالعمل ها. یعنی دستورالعمل ها را از واحد BIU می گیرد و اجرا می کند.

واحد واسطه گذرگاه (BIU)این واحد شامل ثبات های قطعه،ثبات های اشاره گر ، مدار تولید آدرس فیزیکی و صف دستورالعمل هاست. همانطوریکه از نامش بر می آید این واحد نقش واسطه بین گذرگاه داخلی ریزپردازنده و واحد EU از یک طرف و گذرگاه های خارجی آن را از طرف دیگر دارد. بنابراین تولید آدرس های لازم برای آدرس دهی در خارج از ریزپردازنده بر عهده این واحد است.

صف دستورالعمل هادر این ریزپردازنده از یک بافر برای دستورالعمل ها به نام صف دستورالعمل ها استفاده شده است. طول این صف در ریزپردازنده 8086 شش بایت و در 8088 چهار بایت می باشد. این صف به منظور افزایش کارآیی و سرعت عملکرد CPU، در نظر گرفته شده است و به صورت FIFO عمل می کند یعنی کدهایی که اول وارد این صف شده اند، اول هم از صف خارج می شوند.

عملکرد این صف بدین صورت است که دستورالعمل ها از خارج ریزپردازنده (حافظه) وارد این صف می شود (عمل واکشی یا fetch) و واحد اجرا هم دستورالعمل ها را از این صف برداشته و اجرا می کند. پس ریزپردازنده دو کار متفاوت و همزمان انجام می دهد: یکی واکشی کردن دستورالعمل ها از حافظه که توسط BIU انجام می شود و دیگری (که می تواند همزمان با این کار انجام گیرد) اجرای دستورالعملی که واحد EU از صف دستورالعملها واکشی کرده و در حال اجراست.

اصطلاحات

BUS:

  مجموعه ای از رابط ها است که تمام واحد های در حال کار مانند پردازنده، حافظه خارجی،ابزارهای جانبی و ... را در کامپیوتر به یکدیگر متصل می کند.بالا بودن سرعت باس سیستم باعت افزایش و بهبود کارایی کامپیوتر خواهد شد.

SYSTEM BUS:

 اصولا کلمه ی Bus به معنای گذرگاه عمومی، وسیله حمل و نقل عمومی یا اتوبوس می باشد. می توان System Bus را گذرگاه عمومی سیستم ترجمه کرد اما برای درک بهتر می توان معنی اتوبوس را در نظر گرفت و فرض کرد که CPU اطلاعات را از طریق اتوبوس به وسائل دیگر می فرستد و دریافت می کند!! اگر بخواهیم کمی دقیقتر به System Bus نگاه کنیم باید بگوییم که این گذرگاه خود از سه بخش مجزا به نام های Data Bus, Adress Bus و Control Bus تشکیل شده است:

 (داده)Data Bus:

یا گذرگاه اطلاعات که وظیفه ی آن حمل و نقل اطلاعات از قبیل دستورالعمل ها (که باید اجرا شوند) و داده ها است. این گذرگاه یک مسیر دو طرفه است چون cpuهم اطلاعات را دریافت می کند و هم ارسال. اندازه ی گذرگاه داده در انتقال داده ها مهم است.        

 Adress Bus:

یا گذرگاه سیستم که از طریق آن CPU آدرس های لازم را برای وسائل دیگر فراهم می کند. اصولا اطلاعاتی که قرار است از طریق Data Bus منتقل شوند اگر آدرس نداشته باشند سرگردان خواهند شد!! در ضمن گذرگاه آدرس مسیری یکطرفه است زیرا CPU تامین کننده ی آدرس است.گذرکاه آدرس در تعیین محل هایی که CPU به آنها دسترسی دارد نقش دارد مثلاً یک کامپیوتر با گذرگاه آدرس 16 بیتی توانایی دسترسی به 2 به توان 16 یعنی 64 کیلو بایت رادارد.یکی از بهترین گذرگاه ها گذرگاه آدرس شرکت AMDاست که امکان آدرس دهی 18 میلیارد گیکا بایت(64 بیت) را دارد .   

Control Bus:

یا گذرگاه کنترل که در ساده ترین شکل خود وظیفه دستور به وسایل جانبی را دارد که آدرس قرار داده شده  را در گذرگاه آدرس قرار داده

بلوک دیاگرام ریزپردازنده

کمک پردازنده چیست؟

اصطلاح کمک پردازنده یا پردازنده کمکی (Coprocessor)، یک عنوان کلی است و در حالت کلی به پردازنده ای (ریزپردازنده ای) اطلاق می شود که جهت کمک به پردازنده اصلی کنار آن قرار می گیرد. بدین ترتیب بدیهی است که همچنان کار اصلی پردازش بر عهده ریزپردازنده اصلی است و ریزپردازنده کمکی صرفا برای انجام برخی عملیات خاص و به منظور کمک به آن (مثلا در جهت بالا بردن سرعت  پردازش) در کنار آن قرارگرفته است.

البته موارد زیادی در برنامه نویسی و اجرا وجود دارد که می توان برای آنها ریزپردازنده کمکی ساخت. مثل اعمال محاسباتی و ریاضی. مثلا کاربرد اعمال محاسباتی نظیر توابعی مثل sin در محاسبات مهندسی زیاد است و اگر شرکت سازنده ریزپردازنده برای توابع مثلثاتی، ریزپردازنده خاصی بسازد می توان امیدوار بود که تعداد قابل توجهی از آنها به فروش رسد.

واقعیت هم همین است که برای اولین بار شرکت اینتل اقدام به تولید ریزپردازنده محاسباتی بدین منظور نمود و مثلا ریزپردازنده ای به شماره 8087 تولید کرد که به عنوان کمکی در کنار ریزپردازنده اصلی (8086) قرار می گرفت و البته صرفا دستورات خاصی را می توانست انجام دهد (مثل توابع مثلثاتی) و شرکت اینتل این نوع ریزپردازندهای کمکی را تا نسل ریزپردازنده 80386 تولید کرد که به آنها Numeric Processor Unit یا به اختصارNUP گفته می شد. (یا پردازنده های کمکی که برای تسریع عملیات I/O ساخته شد.)

همانطوریکه ذکر شد هدف از بکاربردن آنها، بالا بردن سرعت محاسبات عددی در داخل کامپیوتر به همراه CPU بود. برای تعیین نوع کمک پردازنده ها از همان روش شماره گذاری عددی به کار رفته در CPU اصلی استفاده شد و فقط به جای رقم آخر یک عدد 7 در انتهای شماره ریزپردازنده اضافه گردید. بنابراین برای ریزپردازنده 80286 باید از یک NPU به شماره 80287 و یا برای ریزپردازنده 80386 از کمک پردازنده 80387 استفاده شود. ولی از ریزپردازنده 80486 به بعد شرکت اینتل تصمیم گرفت که خود ریزپردازنده کمکی محاسباتی را هم در داخل ریزپردازنده اصلی تولید کرده و به بازار ارائه نماید.

بنابراین اگر سیستم شما از یک پردازنده 80486DX یا پردازنده پنتیوم استفاده می کند نیاز به کمک پردازنده نخواهید داشت، چون خود این تراشه در داخل پردازنده تعبیه شده است.

نکته 1: در پردازنده های 80486DX-33 تا جدیدترین پردازنده ها (سری های پنتیوم و بعد از آن)، کمک پردازنده در داخل خود CPU طراحی شده است.

تعریف ثبات :ثبات حافظه های درون ریز پردازنده هستند که سرعت بسیار بالایی تقریبا ده برابر سرعت کش  دارند و برای نگهداری موقت اطلاعات استفاده می شوند.

واحد ALU از این ثبات ها برای انجام عملیا ت محاسباتی و منطقی استفاده می کند.

انواع ثبات های درون ریز پردازنده:

ثبات های عمومی

ثبات های اشاره گر

ثبات های سگمنت

ثبات های پرچم

ثبات های عمومی عبارتند از:

1-AX یا ثبات انباره:این ثبات داده هایی را که باید به داخل یا خارج از ریز پردازنده انتقال داده شوند را در خود نگهداری می کند.

2-BX یا ثبات پایه:جهت نگهداری ادرس ها در ادرس دهی های شاخصی و غیر مستقیم بکار می رود.

3-CX یا ثبات شمارشگر:برای نگهداری تعداد تکرار ها یا انقال ها است.

4-DX یا ثبات پایه:جهت توسعه دهنده انباره بکار می رود و برای ورود و خروج , ادرس های در گاه را در خود نگه می دارد.

5-BP: از این ثبات برای دسترسی به داده های پشته استفاده می شود.

6-SI:.

7-DI:

دو ثبات SI,DI برای نگهداری اشاره گر ها برای عملیات رشته ای و ارایه ای بکار می رود.

ثبات های اشاره گر:

1-IP یا اشاره گر دستور العمل (شمارنده برنامه):این ثبات دستورالعمل بعدی را برای اجرا مشخص می کند.

2-SP یا اشاره گر پشته: این ثبات در انتقال داده ها به داخل و خارج از پشته نقش دارد

ثبات های سگمنت یا قطعه:

1-CS یا ثبات کد

2-DS یا ثبات داده

3-ES یا ثبات اضافی

4-SS یا ثبات  

ثبات های پرچم ها

بیت های پرچم به دو دسته تقسیم می شوند: دسته اول بیت های پرچم کنترل و دسته دوم بیت های پرچم شرطی. بیت های پرچم کنترل سه بیت D , I , T هستند که عمل کنترل ریزپردازنده را انجام می دهند. بدین صورت که قبل از اجرای بعضی دستورات (که این بیت ها از آنها استفاده می کنند) باید مقادیر این سه بیت تعیین شده باشد. در صورتی که بیت های پرچم شرطی تحت تاثیر آخرین عمل محاسباتی یا منطقی انجام یافته در ALU قرار می گیرند و عبارتند از : S , Z , P , A , O , C. بنابراین مقادیر این بیت ها بعد از اجرای دستورات (و در اثر اجرای آنها) مشخص می شود. به بررسی تک تک آنها می پردازیم:

پرچم Cپرچم نقلی بوده و به اختصار CF نامیده می شود. مشخص کننده بیت نقلی (انتقالی) خروجی مربوط به باارزش ترین بیت در طی عملیات محاسباتی است. بیت شیفت یافته در عملیات جابجایی نیز در این پرچم قرار می گیرد. این بیت همچنین مشحص کننده بیت قرضی در عملیات تفریق نیز هست. عملیات ممکن است به صورت 8 بیت یا 16 بیت باشد. بنابراین به طور خلاصه می توان گفت که اگر پس از عملیات محاسباتی بیت نقلی یا بیت قرضی وجود داشته باشد، این پرچم یک خواهد شد، در غیر این صورت صفر می شود.

پرچم Pپرچم توازن است و به اختصار آن را با PF نشان می دهیم و مشخص کننده وضعیت توازن هشت بیت کم ارزش حاصل عملیات است. توازن زوج بر روی یک ها محاسبه می شود یعنی اگر هشت بیت کم ارزش نتیجه عملیات دارای تعداد زوجی از یک ها باشد این پرچم برابر یک خواهد شد و در غیر این صورت صفر می شود. از این بیت برای بررسی خطا های انتقال داده ها استفاده می گردد و همانطوریکه که گفته شد فقط برای هشت بیت کم ارزش داده ها قابل استفاده است.

پرچم Aبیت پرچم نقلی کمکی نامیده می شود و به اختصار آن را با AF نشان می دهیم. مشخص کننده بیت نقلی کمکی یا بیت قرضی کمکی است. یعنی مشخص کننده بیت نقلی یا بیت قرضی مربوط به چهار بیت اول از هشت بیت کم ارزش حاصل عملیات است. از این بیت برای تصحیح و تطبیق عملیات محاسباتی دهدهی (BCD) استفاده می شود.

پرچم Oبنام بیت پرچم سرریز نامیده می شود و به اختصار آن را با OF نشان می دهیم و مشخص کننده سرریز در عملیات محاسباتی هشت یا شانزده بیتی است. اگر حاصل عملیات محاسباتی هشت بیتی در هشت بیت جا نشود و همچنین حاصل عملیات محاسباتی شانزده بیتی در شانزده بیت جا نشود سرریز اتفاق می افتد و این بیت یک خواهد شد و در غیر این صورت صفر است.
در CPU ، بیت سرریز از حاصل XOR بیت های نقلی آخر و ماقبل آخر به دست می آید. (XOR بیت های نقلی وارد شده و خارج شده از باارزش ترین بیت)

پرچم Zپرچم صفر نامیده می شود و به اختصار آن را با ZF نشان می دهیم و مشخص کننده صفر یا غیر صفر بودن حاصل عملیات است. پس از اتمام عملیات اگر حاصل عملیات برابر صفر باشد این بیت یک خواهد شد، در غیر این صورت این بیت صفر می شود.

پرچم Sپرچم علامت نامیده می شود و به اختصار آن را با SF نشان می دهیم. مشخص کننده علامت نتیجه عملیات است. یعنی بیت علامت حاصل عملیات در این بیت پرچم ذخیره می شود. لازم به ذکر است که در ریزپردازنده 8086/8088 همانند بسیاری از CPUهای معمول، اعداد منفی در فرمت متمم 2 استفاده می شود و بنابراین آخرین بیت سمت چپ عدد بیانگر علامت آن خواهد بود. پس می توان گفت بیت پرچم S برابر باارزش ترین بیت حاصل عملیات است.

پرچم Dپرچم جهت نامیده می شود و با DF آن را نمایش می دهیم. تمام بیت های پرچم که تاکنون بررسی شد همه از نوع شرطی بودند ولی این بیت، بیت پرچم کنترلی است. یعنی قبل از اینکه عمل مورد نظر انجام گیرد، باید مقدار این بیت مشخص شده باشد. این بیت در عملیات مربوط به دستورالعمل های رشته (STRING) به کار برده می شود. در دستورالعمل های رشته، ثبات های شاخص به عنوان ثبات های آدرس های مبدا و مقصد به کار می رود و مقدار این بیت تعیین می کند که آیا بعد از هر عمل رشته، محتویات ثبات های شاخص یک (یا دو) واحد افزایش یابد، یا از مقدار آنها کم شود؟ اگر بیت پرچم D یک باشد آدرس ها کاهشی و اگر این بیت صفر باشد آدرس ها افزایشی است.

پرچم Iبنام پرچم وقفه نامیده می شود و به اختصار با IF نمایش داده می شود. این بیت وضعیت توانا یا ناتوان بودن وقفه ی پوشش پذیر را تعیین می کند.
پرچم Tبنام پرچم تله (TRAP) نامیده می شود و به اختصار آن را با TF نشان می دهیم. اگر این بیت یک گردد ریزپردازنده را در وضعیت یک مرحله ایی قرار می دهد و با اجرای پله به پله (تک تک) دستورالعمل ها می توان به اشکال زدایی برنامه پرداخت. در حالت عادی این بیت برابر صفر است و برنامه ها به صورت معمولی اجرا می شود. وقتی در حالت یک مرحله ایی قرار گرفت (TF برابر یک شد) پس از اجرای هر دستورالعمل، CPU به طور اتوماتیک یک وقفه داخلی تولید می کند تا برنامه به صورت دستور به دستور اجرا گردد.

نام شرکت سازنده پردازنده
پردازنده ها توسط شرکت های مختلفی ساخته و ارائه شده اند. شرکت های مشهور سازنده پردازنده عبارتند از :
- Intel
- IBM
- AMD
- Syrex
- Motorola
- IDT
- NIC
- IIT
گاهی بر روی پردازنده ها نام شرکت سازنده به صورت کامل و گاهی به صورت علائم اختصاری مخصوص شرکت مشخص می شود . مثلا برای محصولات شرکت از AMD برای مشخص کردن نام پردازنده عبارت ADVANCED شرکتهای MICRO DEVICES که کلمه AMD از آن گرفته شده چاپ می شود .
نسل های پردازنده ها
مهم ترین عامل شناسایی پردازنده ها، نوع آنها می باشد که با شماره و یا نام اختصاصی مشخص می شود. از بین پردازنده های تولید شده نوع اینتل و موتورولا متداولتر از بقیه هستند. موتورولا پردازنده خود را به صورت ۸۶xxx یا نام اختصاصی و اینتل به صورت ۸۰x86 یا نام اختصاصی خود به بازار معرفی نمودند. بدین صورت x می تواند یک عدد دلخواه یک رقمی باشد که هر چه مقدار آن بیشتر باشد در نتیجه رقم آن بزرگ تر بوده و پردازنده جدید تر، سریعتر و کاراتر می باشد. قبل از پردازنده پنتیوم پردازنده ها یک شماره ۵ رقمی داشتند که دو رقم سمت چپ معمولاً نام پردازنده و سه رقم سمت راست نسل پردازنده رامشخص می کنند.
برخی سازندگان دیگر به جای شماره از نام های اختصاصی مانند K5 و K6 استفاده می نمودند.
مدل پردازنده
هر کدام از نسل های مختلف پردازنده ها دارای انواع متفاوتی می باشند که برای کارهای خاصی ساخته شده اند. به عنوان مثال پردازنده های ۸۰۴۸۶ داری انواع (SX- SLC- DX- DX2- DX3- DX4- DX5) می باشد که در آن DX اولین پردازنده با یک کمک پردازنده است که دارای ۸ کیلوبایت حافظه زمان اولیه می باشد و سرعت آن۵۰ برابر ۸۰۸۸ است، در صورتی که SX فاقد کمک پردازنده می باشد. نسل پنجم پردازنده اینتل دارای مدل های (کلاسیک، MMX) می باشد. نسل ششم پردازنده اینتل دارای مدل های (IIT,II ,PRO Celeron ) هستند. نسل هفتم پردازنده های اینتل دارای مدل های ایتانیوم۶۴ بیتی با سرعت یک گیگاهرتز) می باشد.

سرعت پردازنده
یکی از مواردی که مستقیاً روی کارآیی پردازنده اثر می گذارد سرعت آن است که معمولاً بر روی آن نوشته می شود. هر چه پردازنده سریعتر باشد اطلاعات را سریعتر پردازش می کند.

سرعت پردازند ها بر حسب مگاهرتز بیان می شود و یک مگاهرتز، معادل یک میلیون چرخه در ثانیه است. بعضی تولید کنندگان سرعتی که بر روی پردازنده می نویسند واقعی نیست، بلکه آنها توانمندی پردازنده در مقابل اینتل را می سنجند و به آن سرعت معادل پنتیوم می گویند. عوامل مؤثر در کارآیی پردازنده فرکانس ساعت یا سرعت ساعت است که معمولاً به دو صورت می باشد: ۱- سرعت ساعت داخلی: در این حالت پردازنده عملیات داخلی خود را براساس این ساعت انجام می دهد، این سرعت برابر سرعتی است که بر روی پردازنده ذکر شده است. در هنگام فروش نیز این سرعت را معرفی می کنند. مانند:P4/2.2Ghz
2- سرعت ساعت خارجی (سرعت گذرگاه سیستم): این سرعت درواقع مدار الکترونیکی است که خارج از تراشه قرار دارد و به پایه های مربوط به ساعت وصل می شود. اطلاعات خارج از پردازنده مانند اطلاعات حافظه اصلی رایانه بر این اساس سنجیده می شود.
اما نکته قابل توجه اینست که افزایش سرعت با مشکلاتی نیز همراه خواهد شد بطور مثال افزایش بیش از حد سرعت می تواند در نحوه عملکرد ترانزیستور ها تاثیر زیادی ایجاد کند که مسئله موجب از کار افتادن پردازنده و بیش از حد داغ شدن آن می شود.

Pipelining
متداولترین راه برای افزایش سرعت یک پردازنده ، بالا بردن فرکانس آن می باشد اما را ه های دیگری نیز وجود دارد که به وسیله آن می توان مقدار قابل توجهی کارایی یک پردازنده را افزایش داد راه هایی چون استفاده از Pipelining ، حافظه نهان ( Cache Memory) و Dual Core .Pipelining ، روشی می باشد که مدت زیادی است در پردازنده ها از آن استفاده می شود در این روش پردازنده ها کمی باهوش تر عمل می کند.

برای واضح تر شدن موضوع Pipelining ، مثالی از اجرای یک دستور در CPU را شرح می دهیم ؛ یک پردازنده را در نظر بگیرید که در هر پالس یک دستورالعمل را اجرا می کند. در اولین پالس ، دستور را از داخل حافظه اصلی ( RAM ) به داخل CPU  انتقال داده می شود. در پالس بعدی CPU  دستور را Decode و در پالس سوم دستور اجرا می شود . در پالس چهارم نتیجه عمل ذخیره می گردد که ا ین چرخه به صورت متوالی ادامه پیدا خواهد کرد.
در صورتیکه یک پردازنده دارای قابلیت Pipelining باشد می تواند چند عمل را در یک زمان و به صورت موازی انجام دهد

ولتاژ پردازنده
در ابتدای ساخت پردازنده ها از ولتاژ ۵ ولتی به صورت استاندارد استفاده می شد، اما پس از ورود پردازنده های «۴۸۶ دی ایکس ۴» و «پنتیوم» از ولتاژهای پایین تر مانند ۸/۲ و ۳/۳ نیز استفاده می شود.

جایگاه پردازنده
پردازنده معمولاً بر روی شبکه ای از سوراخ های کوچک بر روی مادربرد قرار می گیرد. به طور کلی تراشه گیر، محلی برای نصب پردازنده یا هر نوع آی سی است.
پردازنده معمولاً روی مادربرد لحیم نمی شود تا بتوان آن را ارتقا یا تعویض نمود.

گرماگیر پردازنده
پردازنده ها در زمان کار کردن گرمای زیادی تولید می کنند و اگر این گرما دفع نشود ممکن است پردازنده بسوزد. برای خنک نگه داشتن پردازنده از چند روش استفاده می کنند: ۱ - استفاده از Fan
2 - استفاده از گرماگیر: گرماگیر وسیله ای فلزی است که حرارت تولید شده را به وسیله یک قطعه الکتریکی جذب و به بیرون می فرستد. گرماگیر دارای پره های فلزی یا سرامیکی است.
3 - استفاده از مواد پرکننده: این مواد بین پردازنده و پنکه قرار می گیرد و باعث خنک شدن پردازنده می شود. این ماده با نام چسب نیز شناخته می شود.

پردازنده های تقلبی
جهت تشخیص پردازنده های تقلبی از اصل می توان از روش های زیر استفاده نمود:

1. روش چشمی: کج بودن نوشته های روی پردازنده - کم رنگ بودن نوشته ها - وجود خراش - وجود رنگ پریدگی
چاپ قبلی - کوچک و بزرگ بودن حروف و عددها
1. شماره سریال: جهت دریافت شماره سریال های واقعی می توانید از برنامه ID CPUاستفاده نمایید و یا به سایت پردازنده مربوطه متصل شوید.
2. اطلاعات بایوس.
3. اطلاعات برنامه های عیب یاب.

خرابی پردازنده ها
یکی از علت های خوب کار نکردن رایانه می تواند خرابی پردازنده باشد که البته در اولویت قرار ندارد یعنی درصد خراب شدن آن بسیار کم می باشد. برنامه ای به نام پست خطای پردازنده را اعلام می کند که آن را با زدن بوق های پشت سر هم بیان می کند.
برنامه دیگر در این رابطه Ndiags نورتن می باشد که پردازنده را تست و کنترل می کند.

تفاوت CPU های AMD و اینتل

کارشناس شبکه فناوری اطلاعات ایران این تفاوت ها را در ۷بند توضیح دادن :
۱-AMD براساس معماری اجرایی ۹ مرحله ای ساخته شده است اما معماری پردازنده های اینتل شش مرحله ای است؛ بدین معنا که AMD در هر چرخه کاری ۹عملیات را انجام می دهد در حالی که اینتل فقط ۶ عمل را می تواند انجام دهد.
۲-AMD از کشCache)) 64 Kb برخوردار است در حالی که اینتل ، از کش 532 Kb سود می برد؛ هر چقدر که میزان کش پردازنده بیشتر باشد ، پردازنده کارایی بیشتری خواهد داشت، اطلاعات بیشتری می تواند ذخیره کند و دیگر لازم نیست پردازنده برای بدست آوردن اطلاعات یا دستور ها مدت زمان بیشتری را برای رفت و برگشت به حافظه برد اصلی برای جذب اطلاعات یا دستور العمل ها صرف کند.
۳- AMD از مس برای اتصال ترانزیستورهای بکار رفته در پردازنده ها استفاده می کند در صورتی که در ساختمان پردازنده های اینتل آلومینیوم بکار رفته است. مس هادی الکتریسیته بهتری است ، ازاین رو پهنای اتصال های بین ترانزیستورها را به میزان چشمگیری کاهش می یابد که این امر باعث مصرف کمتر مواد اولیه و در نتیجه منجر به کاهش هزینه می شود. این دلیل ارزان تر بودن AMD نسبت به P4 است.
۴- از دیگر تفاوت های میان AMD و اینتل می توان به راندمان کش برروی تراشه اشاره کرد ، AMD از معماری انحصاری استفاده می کند که راندمان بیشتری نسبت به طراحی معماری غیر انحصاری اینتل دارد.
۵-AMD از فناوری پردازش موازی در مقایسه با Hyper -Threading اینتل استفاده می کند؛ در بسیاری از کاربردهای امروزی فعال بودن Hyper -Threading کارایی پائین تری ارائه می دهد ، نتایج تحقیقات بی شمار منتشر شده در نشریات رایانه ای و پایگا ه های اطلاعاتی معتبر بیانگر این پدیده هستند.
۶-یکی دیگر از مهمترین نکات برتر پردازنده های AMD واحد ممیز شناور آن است که از FPU اینتل بسیار قویتر است و این امر باعث اجرای سریع تر برنامه های چند منظوره ( MultiMedia) می شود.
۷- زمانی که اینتل P4 را طراحی کرد طول PIPELINE را از ۱۰ مرحله در P3 به ۲۰ مرحله افزایش داد، اینتل همین تغییر توانست که تعداد عملیاتی که در چرخه عملیاتی انجام می شود بصورت قابل ملاحظه ای کاسته می شود و از طرف دیگر افزایش طول PIPELINE نیازمند افزایش تعداد ترانزیستور ها برای انجام همان تعداد عملیات است که این امر باعث افزایش اندازه هسته و بالا رفتن قیمت تولید می شود در حالی که AMD با وجود افزایش فرکانس پردازنده های خود طول pipeline را به همان اندازه p3 یا k6 ثابت نگه دارد.

منبع:

راهنمای جامع و کاربردی سخت افزار کامپیوتر های شخصی - نویسنده : تورج صارمی

محمد

مقدمه ای برشبکه های متحرک بی سیم اقتضایی

شبکه های Ad-hoc به شبکه های آنی و یا موقت گفته می شود که برای یک منظور خاص به وجود می آیند. در واقع شبکه های بی سیم هستند که گره های آن متحرک می باشند. تفاوت

عمده شبکه های Ad-hoc با شبکه های معمول بی سیم 802.11 در این است که در شبکه های Ad-hoc مجموعه ای از گره های متحرک بی سیم بدون هیچ زیراساختار مرکزی نقطه دسترسی و یا ایستگاه پایه برای ارسال اطلاعات بی سیم در بازه ای مشخص به یکدیگر وصل می شوند.

ارسال بسته های اطلاعاتی در شبکه های بی سیم Ad-hoc توسط گره های مسیری که قبلا توسط یکی از الگوریتمهای مسیریابی مشخص شده است، صورت می گیرد. نکته قابل توجه این است که هر گره تنها با گره هایی در ارتباط است که در شعاع رادیویی اش هستند، که اصطلاحا گره های همسایه نامیده می شوند.

پروتکلهای مسیریابی بر اساس پارامترهای کانال مانند تضعیف، انتشار چند مسیره، تداخل و همچنین بسته به کاربرد شبکه به صورت بهینه طراحی شده اند. در هنگام طراحی این پروتکلها به امر تضمین امنیت در شبکه های Ad-hoc توجه نشد. در سالهای اخیر با توجه به کاربردهای حساس این شبکه از جمله در عملیاتهای نظامی، فوریتهای پزشکی و یا مجامع و کنفرانسها، که نیاز به تامین امنیت در این شبکه ها بارزتر شده است، محققان برای تامین امنیت در دو حیطه عملکرد و اعتبار پیشنهادات گوناگونی را مطرح کردند و می کنند.

شبکه های بی سیم Ad-hoc فاقد هسته مرکزی برای کنترل ارسال و دریافت داده می باشد و حمل بسته های اطلاعاتی به شخصه توسط خود گره های یک مسیر مشخص و اختصاصی صورت می گیرد. توپولوژی شبکه های Ad-hoc متغیر است زیرا گره های شبکه می توانند تحرک داشته باشند و در هر لحظه از زمان جای خود را تغییر بدهند.

وقتی گره ای تصمیم می گیرد که داده ای را برای گره مورد نظر خود بفرستد. ابتدا با انجام یک پروتکل مسیریابی پخش شونده کوتاهترین مسیر ممکن به گره مورد نظر را بدست می آورد و سپس با توجه به این مسیر داده را ارسال میکند. به هنگام به روز رسانی یا کشف مسیر مورد نظر تمام گره های واقع بر روی مسیر اطلاعات مربوط به راه رسیدن به گره مقصد را در جدول مسیریابی خود تنظیم می کنند، تا در هنگام ارسال داده از مبدا روند اجرای عملیات ارسال داده به درستی از طریق کوتاهترین مسیر ممکن انجام شود.

لزوم امنیت در شبکه های اقتضایی

شبکه های Ad-hoc نیز مانند بسیاری از شبکه های بی سیم و سیمی برای انجام و کارکرد صحیح اعمال شبکه که در اینجا شامل مسیریابی، جلورانی بسته های داده، نگهداری و به روز رسانی اطلاعات مسیریابی است، به امنیت نیازمند هستند. در واقع امنیت شرط لازم برای عملکرد درست اعمال شبکه است و بدون نبود آن تضمینی برای انجام صحیح این اعمال وجود ندارد و مهاجمان به راحتی می توانند یکپارچگی شبکه را بر هم بزنند.

سیاستی که در این راستا تدبیر می شود آن است که اعتماد کامل به گره های شبکه برای انجام اعمال حیاتی شبکه کاری عبث و بیهوده است و این رابطه اعتماد تنها در برخی از سناریوهای شبکه Ad-hoc قابل فرض است. مثلا در یک شبکه Ad-hoc که گره های آن سربازان یک گروهان باشند می توان از قبل، یعنی پیش از شروع عملیات، کلیدهای متقارن مشترک و یا کلیدهای عمومی افراد (بسته به نوع رمزنگاری متقارن یا نامتقارن) را با یکدیگر مبادله کرد. ولی مشکلات و محدودیتهای دیگری همچنان باقی می ماند. از جمله اینکه چنین شبکه ای نمی تواند امنیت را برای قرارگیری افزایشی تامین کند. چرا که گره های جدیدی که می خواهند در شبکه قرار گیرند باید به نوعی خود را به گره های دیگر معرفی کنند و احراز اصالت متقابل برای همه آنها بتواند، صورت بگیرد.

با توجه به بحثهای اخیر می توان چنین برداشت کرد که گره های شبکه Ad-hoc برای انجام مدیریت کلید به یک محیط مدیریت شده نیاز دارند. در واقع باید یک یا چند مرکز معتمد وجود داشته باشند تا گره های تازه وارد را در شبکه ثبت کنند و گره های مخرب را از شبکه خط بزنند و بدین ترتیب امنیت شبکه مورد نظر را بر اساس گره های سالم موجود تامین کنند، چرا که گره های مخرب در لیست ابطال قرار گرفته اند.

منظور از کارکرد صحیح اعمال شبکه این است که هر گره ای از شبکه به وظایف خود مبنی بر جلورانی بسته ها و مسیریابی به درستی عمل کند و در این عملیاتها به خوبی با دیگر گره ها همکاری و مشارکت کند. یعنی اینکه در نهایت اعمال شبکه بین گره ها به صورت منصفانه تسهیم شود.

با توجه به ماهیت ذاتی شبکه های Ad-hoc بسادگی می توان چنین برداشت کرد که عملکرد شبکه شدیدا وابسته به رفتار گره های شبکه می باشد. یعنی اگر گره ای وظایفش را به درستی انجام ندهد، بازده عملکرد شبکه به شدت افت میکند و تبادل اطلاعات حیاتی ممکن است به خطر افتد. بر این اساس در برخی از مدلهای پیشنهادی برای برقراری امنیت از منطق اکثریت استفاده میکنند و رفتار ناصحیح گره ها را بر اساس سابقه اعمال آنها بررسی میکنند و اگر این سابقه از یک حد آستانه مربوط به متوسط اعمال بدتر باشد رفتار گره مخرب تشخیص داده می شود. البته این تصمیم گیریها تا حدی نسبی اند و هرگز به طور مطلق نمی توان تعیین کرد که هر رفتاری که از گره ای سر میزند صحیح است یا ناصحیح.

برای پیداکردن گره خرابکار به انجام اعمالی چون ردیابی، نگهبانی و دیده بانی نیاز است که خود محتاج پردازش ارتباطاتی بالا می باشد که هم انرژی می طلبد و هم پهنای باند و حافظه. در نتیجه در شبکه های بی سیم چون Ad-hoc نمی توان از پروتکلهای شبکه های بی سیم چون BGP استفاده کرد هم از جهت محدودیت پردازش ارتباطاتی و هم از این جهت که توپولوژی شبکه دایما در حال تغییر است.

پروتکل مسیریابی AODV

پروتکل AODV نمونه ای از یک پروتکل مسیریابی بر حسب نیاز است که بر اساس مسیریاب بردار فاصله عمل میکند. نمایی از نحوه عملکرد این پروتکل در شکل 2آمده است. همانطور که در شکل 2 مشاهده می شود ابتدا گره مبدا (A) بسته درخواست مسیر خود به گره مقصد (I) را می سازد و آن را به اطراف پخش میکند.

سپس هر گره ای که در شعاع رادیویی گره مبدا باشد (گره های B و D) بسته RReq را شنود میکند و اگر بسته تکراری باشد، آنگاه آن را دور می ریزد و اگر تکراری نباشد، به جدول مسیر خود نگاه میکند. اگر مسیر تازه ای به مقصد درخواستی در جدول موجود باشد، آنگاه بسته جواب مسیر را می سازد و برای گره مبدا در یک جهت پخش میکند.

ولی اگر مسیر تازه ای وجود نداشت، آنگاه به شمارنده گره یک واحد می افزاید، بسته RReq را دوباره به همه گره- های همسایه پخش میکند و اطلاعات مبدا را برای مسیریابی معکوس ذخیره میکند.

انواع حملات بر روی شبکه های اقتضایی

حملات انجام شده بر روی شبکه های Ad-hoc را می توان از چند جنبه دسته بندی کرد. در اینجا ابتدا یک دسته بندی کلاسیک از حملات ارائه شده است و در ادامه به طور مستقل به حملات ممکن پرداخته می شود.

حملات فعالکه در آنها گره بدرفتار برای اجرای تهدید خودش باید هزینه انرژی آن را بپردازد. چنین گره ای اصطلاحا گره مخرب یا بداندیش نامیده میشود. هدف از انجام این حمله از هم گسستگی شبکه یا ضرر رساندن به گره- های دیگر است.

حملات غیرفعال که در آنها گره بدرفتار به قصد ذخیره انرژی از همکاری امتناع میکند. چنین گره ای گره خودخواه نامیده میشود. هدف از انجام این حمله کاهش عملکرد شبکه یا تقسیم شبکه با شرکت نکردن در عملیاتها است.

از دیدگاهی دیگر می توان حملات را به سه بخش زیر تقسیم کرد که هر کدام از این بخشها را می توان جزئی از حمله فعال ذکر شده در بالا نیز محسوب کرد. در واقع حمله غیرفعال می تواند به طور غیرمستقیم بر روی عملکرد شبکه تاثیر بگذارد لذا آن را به عنوان یک مورد خاص هم می توان در نظر گرفت. در عمل همواره ترکیبی از حمله فعال به همراه غیرفعال وجود دارد.

حمله به قصد تغییر بر روی پروتوکلهای فعلی قابل اعمال است چرا که پروتوکلهای فعلی هیچ حفاظتی در برابر یکپارچگی اطلاعات ندارند لذا براحتی قابل تغییرند. در نتیجه گره خرابکار می تواند یکپارچگی محاسبات مسیریابی را با تغییر بر هم بزند و بدین طریق بسته های اطلاعات صحیح را دور بریزد و پروسه را به کشف مسیر نادرست هدایت کند و یا اینکه مسیر ترافیک را طولانی کند و یا اینکه باعث ازدیاد ترافیک در یک مسیر خاص شود.

حمله به قصد جعل هویت به این صورت است که گره خرابکار اصالت خود را به گره دیگری تغییر می دهد و از آنجا که در پروتوکلهای فعلی بسته ها احراز اصالت نمی شوند، مهاجم با هویت نادرست شناخته می شود. به این حمله در امنیت شبکه اصطلاحا Spoofing گفته می شود که در اینجا مهاجم حتی می تواند تصویر توپولوژی شبکه را تغییر دهد و یا در اطلاعات مسیریابی حلقه تکرار بینهایت ایجاد کند.

حمله به قصد جعل پیام برای تولید پیامهای مسیریابی غلط توسط گره مخرب و حذف گره همسایه با ارسال خطای مسیریابی جعلی است. متاسفانه این حملات به سختی قابل تشخیص اند چرا که جاعل پیام را نمی توان براحتی شناسایی کرد و مهاجم براحتی می تواند قسمتهای مختلف پیام را به نفع خود تنظیم کند و بعد آنها را در میان شبکه پخش کند.

از انواع دیگر حملات می توان حمله DoS را نام برد که مهاجم بسته صحیح داده را به قصد گسستن مسیریابی در مسیر غلط هدایت میکند. از دیگر انواع این حمله می توان از حمله مصرف منابع نام برد که در آن حمله کننده برای اشغال پهنای باند کانال، توان محاسباتی، یا حافظه گره ها به شبکه داده بی مورد تزریق میکند.

در حمله سیاهچاله مهاجم با انتشار اخبار دروغین مسیریابی برای کوتاهترین مسیر، ترافیک شبکه را به طرف خود جذب میکند و سپس آن را دور میریزد. مدل پیشرفته تر حمله سیاهچاله حمله Grey-hole است که در آن مهاجم تنها بسته های داده را دور میریزد، ولی بسته های مسیریابی را forward میکند تا مسیر ساختگی خود را پابرجا نگاه دارد!

در حمله انحراف بلاعوض مهاجم با افزودن گره های مجازی به اطلاعات مسیریابی مسیر را بلندتر نشان میدهد.

در حمله سریع مهاجم اخبار نادرست درخواست مسیر را به سرعت در سراسر شبکه پخش میکند تا گره ها به علت تکرار پیام درخواست صحیح مسیریابی را دور بریزند.

حمله لانه کرمی به عنوان یک حمله ماهرانه تلقی می شود که در آن دو مهاجم فعال با ایجاد یک تونل ارتباط خصوصی مجازی جریان عادی حرکت پیامها را اتصال کوتاه میکنند و با این روش می توانند دو گره غیرمجاور را با هم همسایه کنند و یا از پروتکل کشف مسیر جلوگیری کنند. متاسفانه بسیاری از پروتکلهای مسیریابی مانند DSR، AODV، OLSR، و TBRPF به این حمله آسیب پذیرند.

یکی از روشهای مقابله با حمله لانه کرمی استفاده از افسار بسته که به دو صورت جغرافیایی و زمانی انجام می شود. ایده اصلی آن است که گیرنده با احراز اصالت اطلاعات دقیق مکان یا زمان به همراه تمبر زمانی متوجه سفر غیرواقعی بسته برای یک توپولوژی خاص شبکه میشود